بررسی و نقد کتاب درس‌نامۀ اقتصاد رفاه با نگرش اسلامی

اقتصاد رفاه شاخه‌ای از علم اقتصاد است که تاکنون تلاش‌ چندانی برای فهم، نقد، و بومی‌سازی آن ازجانب اقتصاددانان مسلمان صورت نگرفته است. کتاب درس‌نامة اقتصاد رفاه با نگرش اسلامی از نخستین آثاری است که کوشیده، ضمن تبیین و نقد اقتصاد رفاه متعارف، جنبه‌هایی از آموزه‌های اسلام دراین‌باره را نمایان سازد. چنین اقدام دشواری شایستة تقدیر است. در این مقاله، ضمن اشاره به دشواری‌ها و ضرورت‌ چنین مباحثی، به‌منظور پیشرفت دانش در این حوزه، جنبه‌هایی از ویژگی‌های شکلی و محتوایی این کتاب نقد شده است. ازنظر محتوایی، گذشته از برخی اشکالات درون‌ساختاری و کاستی‌های موجود در منابع و ارجاعات، سه نقد اساسی وارد است: نخست این‌که علی‌رغم پیچیدگی موضوع، تحلیل‌ و بررسی‌های ارائه‌شده قوت لازم را ندارد و گاهی موجب سردرگمی مخاطب می‌شود. دوم این‌که محتوای کتاب با عنوان آن تطابق ندارد؛ زیرا اولاً فاقد بسیاری از ویژگی‌های کتاب درسی است و ثانیاً بیش‌تر به مباحث «فلسفة اقتصاد رفاه» پرداخته است تا «اقتصاد رفاه». ازنظر جامعیت نیز جای خالی بعضی از مطالب مهم، هم‌چون «توابع رفاه اجتماعی» در آن مشهود است. سوم این‌که در کاربرد برخی از اصطلاحات تخصصی، هم‌چون «عینی یا ذهنی‌بودن رفاه»، «رفاه فردی و اجتماعی»، و «رفاه‌گرایی و فرارفاه‌گرایی» اشکالاتی وجود دارد.